Amnesty International заклікала беларускія ўлады неадкладна спыніць жорсткую кампанію рэпрэсій супраць любога іншадумства, якая адмаўляе народу Беларусі ў свабодзе слова напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў, прызначаных на 26 студзеня.
«Пасьля прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году і без таго глыбокі крызіс правоў чалавека ў Беларусі яшчэ больш паглыбіўся. Шляхам жорсткай кампаніі супраць усіх іншадумцаў улады стварылі задушлівую атмасфэру страху, прымушаючы замаўчаць усё і ўсіх, хто кідае выклік ураду», — сказала Мэры Стразэрс, дырэктарка Amnesty International па Ўсходняй Эўропе і Цэнтральнай Азіі.
«Сыстэматычнае прымяненьне рэпрэсіўных захадаў, у тым ліку адвольныя затрыманьні, катаваньні і іншыя віды жорсткага абыходжаньня, а таксама эфэктыўная крыміналізацыя крытычных выступаў малююць змрочную карціну становішча правоў чалавека ў Беларусі сёньня».
«Ганебна, што міжнародная супольнасьць шмат у чым дазволіла разгарнуцца і адысьці на другі плян крызісу з правамі чалавека ў Беларусі. У той час, як увага засяродзілася на іншым, тысячы людзей у Беларусі далей зьнявольваюць, катуюць або прымушаюць замаўчаць проста за выказваньне сваёй думкі. Урады і міжнародныя арганізацыі павінны дзейнічаць рашуча, каб дамагчыся неадкладнага спыненьня гэтага крызісу, які доўжыцца, і прыцягнуць беларускія ўлады да адказнасьці за яго».
Паводле Amnesty International, пасьля масавых пратэстаў 2020 года беларускія ўлады разгарнулі бязьлітаснае задушэньне іншадумства. Міліцыя і іншыя праваахоўныя органы сустрэлі мірныя акцыі пратэсту незаконным прымяненьнем сілы.
Паводле зьвестак беларускіх праваабаронцаў, з 2020 году больш за 50 тысяч чалавек прайшлі праз адвольныя затрыманьні за ўдзел у мірных акцыях пратэсту або за датычнасьць да іх, 6550 былі прыцягнутыя да крымінальнай адказнасьці і асуджаныя, а 3697 былі асуджаныя на пазбаўленьне волі. Многія зь іх зазналі катаваньні і іншыя віды жорсткага абыходжаньня. Сама меней сем палітвязьняў памерлі ў зьняволеньні з 2021 года, пяць зь іх толькі ў 2024 годзе.
«Гэтых сьмерцяў можна было пазьбегнуць, і яны зьяўляюцца наступствам умоў утрыманьня і неналежнага мэдыцынскага абслугоўваньня», зазначае Amnesty International.
Кампанія рэпрэсій толькі ўзмацнілася напярэдадні прэзыдэнцкіх выбараў 2025 году, калі ўлады нацэліліся на нязгодных асоб і групы ва ўсіх слаях грамадзтва, непасрэдна і празь іх сваякоў, заяўляюць праваабаронцы.
Паводле іх, злоўжываньне антыэкстрэмісцкім заканадаўствам стала краевугольным каменем стратэгіі ўраду ў задушэньні іншадумства. Па стане на канец 2024 года 6565 інтэрнэт-рэсурсаў, ад асабістых акаўнтаў у сацыяльных сетках да незалежных СМІ і міжнародных інфармацыйных арганізацый, былі адвольна пазначаныя як «экстрэмісцкія». Фізычным асобам пагражаюць сур’ёзныя пакараньні, уключна зь вялікімі штрафамі, за любую сувязь з гэтымі арганізацыямі.
Праваабаронцы зьяўляюцца асаблівай мішэньню рэпрэсій: 93 зь іх адвольна затрыманыя з 2020 году, у тым ліку вэтэран-праваабаронца, ляўрэат Нобелеўскай прэміі міру Алесь Бяляцкі. Сотні актывістаў, лідэраў грамадзянскай супольнасьці і мінімум 45 супрацоўнікаў СМІ ў цяперашні час знаходзяцца за кратамі, і незьлічоная колькасьць людзей сутыкнуліся з сфабрыкаванымі абвінавачаньнямі, што прымусіла многіх пакінуць краіну, піша Amnesty International.
Выбары 2025 году ў Беларусі
- Выбары прэзыдэнта Беларусі прызначылі на 26 студзеня 2025 году — нашмат раней, чым можна было чакаць. Такое рашэньне ўхвалілі на пасяджэньні Палаты прадстаўнікоў 23 кастрычніка. Паводле заканадаўства, сёмыя прэзыдэнцкія выбары ў Беларусі павінны адбыцца не пазьней за 20 ліпеня 2025 году.
- Аляксандар Лукашэнка ўжо заявіў пра намер працягнуць сваю ўладу над краінай яшчэ прынамсі на пяць год. Гэта будуць ужо сёмыя выбары для аўтарытарнага кіраўніка дзяржавы. Колькі часу Лукашэнка застаецца ва ўладзе: онлайн-лічыльнік.
- Напярэдадні абвяшчэньня даты галасаваньня амбасадар Расеі ў Беларусі Барыс Грызлоў сказаў, што расейскі бок дапаможа Менску ў выпадку «спробаў дэстабілізацыі» ў часе выбараў, калі Беларусь зьвернецца па такую дапамогу.
- Офіс Сьвятланы Ціханоўскай, Аб’яднаны пераходны кабінэт і Каардынацыйная рада выпусьцілі сумесную заяву, у якой падкрэсьлілі, што цяперашняя электаральная кампанія праводзіцца ў сытуацыі глыбокага палітычнага крызісу ў Беларусі, а Аляксандар Лукашэнка незаконна ўтрымлівае ўладу шляхам рэпрэсіяў супраць беларускага грамадзтва, і заклікалі беларусаў «выказаць свой пратэст шляхам галасаваньня супраць усіх, хто крадзе нашае права голасу».
- Раней дэмакратычныя сілы Беларусі ўжо неаднаразова заяўлялі, што будуць дабівацца непрызнаньня гэтых выбараў міжнароднай супольнасьцю.
- Папярэднія выбары 9 жніўня 2020 году прайшлі ва ўмовах масавых фальсыфікацыяў і адзначыліся самымі масавымі пратэстамі за ўсю гісторыю незалежнай Беларусі. Вынікі выбараў не былі прызнаныя міжнароднай супольнасьцю, краіны Захаду неаднойчы ўводзілі санкцыі супраць рэжыму Лукашэнкі, якога ня лічаць легітымным прэзыдэнтам Беларусі.
- Палітычны крызіс, які ўзьнік пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі, і шырокамаштабныя рэпрэсіі ў краіне працягваюцца да гэтага часу.
- У турмах Беларусі застаецца каля 1,3 тысячы чалавек, якіх праваабаронцы прызналі палітвязьнямі (колькасьць асуджаных з палітычных матываў значна большая). З 2020 году праваабарончаму цэнтру «Вясна» вядомыя прозьвішчы сама меней 7400 фігурантаў крымінальных палітычных спраў у Беларусі, заведзеных з палітычных матываў. Зь іх 6013 чалавек ужо асудзілі (як мінімум 2336 чалавек — на пазбаўленьне волі, 681 — на «хімію»). Больш за 50 тысяч чалавек затрымлівалі з палітычных матываў.
- У сувязі з пагрозай палітычнага перасьледу Беларусь пасьля 2020 году, паводле розных ацэнак, пакінулі сотні тысяч беларусаў: сацыёляг Генадзь Коршунаў у траўні 2024-га ацэньваў маштаб палітычнай эміграцыі ў 500-600 тысяч чалавек, намесьнік кіраўніка МУС Карпянкоў у кастрычніку 2023 году казаў, што з 2020 году зь Беларусі зьехалі 350 тысяч чалавек.
- У Беларусі ліквідавалі амаль амаль усе палітычныя партыі, засталіся толькі 4 праўладныя партыі. Агулам грамадзкі сэктар краіны, пачынаючы з пасьлявыбарчага пэрыяду 2020 году, страціў ужо сама меней 1838 некамэрцыйных арганізацыяў (сярод іх грамадзкія аб’яднаньні, прафсаюзы, палітычныя партыі, фонды, недзяржаўныя ўстановы, асацыяцыі, рэлігійныя арганізацыі і інш.).
- Пасьля выбараў 2020 году ў Беларусі прызналі «экстрэмісцкімі фармаваньнямі/арганізацыямі» і заблякавалі практычна ўсе незалежныя СМІ, журналісты гэтых мэдыя сутыкнуліся з затрыманьнямі, арыштамі, ператрусамі, адміністрацыйным і крымінальным перасьледам, многія вымушана пакінулі краіну і працягнулі працаваць з-за мяжы. За кратамі ў Беларусі цяпер застаюцца 36 прадстаўнікоў мэдыя.
- 97% членаў выбаркамаў працавала на папярэдніх выбарах, вынікае з дакладу ініцыятывы былых сілавікоў BelPol.
Форум